مناسبت‌ها و جشن‌های دی‌ماه

دی‌ماه، ماهی مهم در تقویم ایران باستان است که شامل چندین مناسبت و جشن مذهبی و فرهنگی می‌شود. این جشن‌ها به پاسداشت طبیعت، آفرینش و ارزش‌های اخلاقی و انسانی پرداخته و اهمیت بسیاری در فرهنگ ایرانی و آیین زرتشتی دارند. در این مقاله به برخی از مهم‌ترین مناسبت‌ها و جشن‌های دی‌ماه در آیین زرتشت می‌پردازیم.

 

مناسبت های دی ماه در ایران باستان

 

١ دی: نخستین جشن دیگان: خُرم روز (روز برادری و خواهری)

۳ دی: آغاز رسیدگی کوروش بزرگ به پرستشگاه‌های بابل

۵ دی: سالروز درگذشت زرتشت

٨ دی: دومین جشن دیگان

١۵ دی: سومین جشن دیگان – جشن تبیکان

١۶ دی: جشن درامزینان

١۷ دی: سالروز درگذشت بابک خردمدین

٢٣ دی: چهارمین جشن دیگان 

 

 

جشن های دیگان

 

بر اساس گاهشماری ایرانی، چهار روز از روزهای ماه دی، «دیگان» نام دارد و جشن‌های مهم ماه دی را تشکیل می‌دهند. برای هر یک از این روزها، آیین‌ها و مراسم خاصی برگزار می‌شود و برخی از این جشن‌ها نام‌های مخصوص به خود گرفته‌اند:

 

روز اول دی (اورمزد روز یا خرم روز)

 

یکی از روزهای ارزشمند در تقویم باستانی ایران، روز خُرم است که نخستین روز دی ماه برگزار می‌شود. این جشن که در میان ایرانیان باستان به نام خُرم روز شناخته می‌شد، فرصتی برای جشن گرفتن برابری و برادری بوده است.

 

۸ دی (دی به آذر): دومین جشن دیگان

 

دومین جشن دیگان در هشتم دی ماه برگزار می‌شود. بر اساس اندرزهای آذرباد مهراسپندان، از اندیشمندان بزرگ دوران ساسانی، این روز به پاکیزگی اختصاص داشته و شستشو و نظافت (سر، مو و ناخن) توصیه می‌شد.

 

۱۵ دی (دی به مهر): سومین جشن دیگان یا "جشن تبیکان"

 

این جشن، معروف به جشن تبیکان، شامل ساخت تندیس‌ها و پیکره‌هایی از گل یا خمیر به شکل انسان بوده که بر روی پشت بام‌ها قرار می‌گرفت و گاهی نیز سوزانده می‌شد. این جشن در پانزدهم دی ماه برگزار می‌شود.

 

۲۳ دی (دی به دین): چهارمین جشن دیگان

 

واپسین جشن دیگان در بیست و سوم دی ماه برگزار می‌شود. در این روز نیز همانند دومین جشن دیگان، بر پاکیزگی و آسایش تأکید شده است.

این جشن‌ها فرصتی عالی برای گردشگران است تا با فرهنگ و تاریخ ایرانی بیشتر آشنا شوند و در آیین‌های سنتی شرکت کنند.

 

(جشن دیگان در میان زرتشتیان اهرستان 1397)

جشن های ایرانی

جالب است بدانید که برخی از جشن‌های معروف ایرانی که امروزه به عنوان میراث زرتشتی شناخته می‌شوند، در اصل ریشه در تاریخ و فرهنگ عامه مردم ایران دارند و ارتباط مستقیم با دین زرتشت ندارند. به عنوان نمونه:

- نوروز: توسط جمشید پیشدادی برای شادمانی ایرانیان پایه‌ریزی شد.

- تیرگان: ناشی از فداکاری آرش کمان‌گیر در برابر هجوم تورانیان و دوره‌های خشکسالی است.

- مهرگان: نمایانگر بیدادخواهی ایرانیان به کمک کاوه آهنگر در برابر ستم ضحاک و به قدرت رسیدن فریدون است.

- جشن آتش: ابتکار هوشنگ شاه بود که آتش را در اختیار بشر قرار داد.

این جشن‌ها نشان‌دهنده انگیزه‌های ارزشمند و باشکوهی هستند که در تاریخ ایران نقش برجسته‌ای داشته‌اند و اکنون به عنوان بخش‌های جذاب و فراموش‌نشدنی از فرهنگ این سرزمین برای گردشگران محسوب می‌شوند. تجربه این جشن‌ها فرصتی بی‌نظیر برای درک عمق تاریخ و فرهنگ ایران است.

 

 

نتیجه‌گیری

 

جشن‌ها و مناسبت‌های دی‌ماه در ایران باستان نشان از اهمیت و ارزش‌هایی دارند که در این آیین به پاسداشت طبیعت، آفرینش و ارزش‌های اخلاقی پرداخته می‌شود. این جشن‌ها نه تنها به زرتشتیان بلکه به تمامی ایرانیان یادآور ارزش‌ها و ریشه‌های فرهنگی و مذهبی مشترک است. از این‌رو، شناخت و برگزاری این مناسبت‌ها می‌تواند به تقویت همبستگی و شناخت بهتر فرهنگ و تاریخ کشورمان کمک شایانی کند.

کشور ایران به عنوان مهد ادیان، طیف گسترده‌ای از ادیان مختلف در هزاره‌های خیلی دور را در خود جای داده است و پیروان ادیان و مذاهب گوناگون با وجود اختلاف در نوع نگرش به هستی و مرام و مسلک، در کمال صلح و صفا در کنار یکدیگر زندگی کرده‌اند.

همین ویژگی، یکی از جاذبه های برجسته گردشگری است؛ راهنمایان گردشگری می توانند با معرفی کشور ایران به عنوان یکی از مقاصد مهم گردشگری دینی نقش به‌سزایی در رونق این صنعت و معرفی ادیان مختلف به گردشگران خارجی داشته باشند.

راهنمایان گردشگری با شناخت از ادیان و دانستن بیشتر به راحتی می‌توانند دعوت گسترده‌ای از مخاطبان و اجراهایی ماهرانه‌تر داشته باشند.
مؤسسه گردشگری آوای فطرت بعنوان منادی فطرت و خودشناسی انسان ها فارغ از هر دین، رنگ و فرهنگ، معتقد است سیر و سیاحت شاهراه رسیدن به منزلگاه حکمت و معرفت است. از این رو این مرکز تخصصی برگزاری دوره های آموزش گردشگری و گفتمان سازی گردشگری دینی با رویکرد بین المللی و بین ادیانی را وجهه همت خود قرار داده است.

 

 

پرسش های متداول

1. چه جشن‌هایی در دی‌ماه برگزار می‌شوند؟

پاسخ: در دی‌ماه چهار جشن مهم برگزار می‌شود که هر کدام مربوط به یکی از روزهای دی در گاهشماری ایرانی هستند: اورمزد روز (خرم‌روز)، دی به آذر، دی به مهر (جشن تبیکان)، و دی به دین. این جشن‌ها فرصتی برای برگزاری آیین‌ها و مراسم‌های خاصی هستند که اهمیت فرهنگی و مذهبی دارند.

 

2. جشن خرم روز در چه زمانی برگزار می‌شود و چه ویژگی‌هایی دارد؟

پاسخ: جشن خرم روز در نخستین روز دی ماه برگزار می‌شود. این جشن در میان ایرانیان باستان به نام خرم روز شناخته شده و فرصتی برای جشن گرفتن برابری و برادری بوده است.

 

3. در هشتم دی ماه چه جشنی برگزار می‌شود و چه توصیه‌هایی دارد؟

پاسخ: هشتم دی ماه به عنوان دومین جشن دیگان شناخته می‌شود. بر پایه اندرزهای آذرباد مهراسپندان، این روز به پاکیزگی و شستشو (سر، مو و ناخن) اختصاص دارد.

 

4. جشن تبیکان در چه زمانی برگزار می‌شود و شامل چه آیین‌هایی است؟

پاسخ: جشن تبیکان در پانزدهم دی ماه برگزار می‌شود. این جشن شامل ساخت تندیس‌ها و پیکره‌هایی به شکل انسان از گل یا خمیر است که بر روی پشت بام‌ها قرار می‌گرفت و گاهی نیز سوزانده می‌شد.

 

5. چگونه راهنمایان گردشگری می‌توانند نقش مهمی در معرفی جشن‌های ایرانی ایفا کنند؟

پاسخ: راهنمایان گردشگری می‌توانند با شناخت دقیق از ادیان و فرهنگ‌های مختلف، جشن‌های ایرانی را به گردشگران خارجی معرفی کنند. این معرفی می‌تواند به رونق صنعت گردشگری دینی و افزایش شناخت فرهنگ و تاریخ ایران کمک شایانی کند. مؤسسه گردشگری آوای فطرت نیز با برگزاری دوره‌های آموزش گردشگری و گفتمان‌سازی گردشگری دینی نقش مهمی در این زمینه ایفا می‌کند.