آذرگان: جشنی کهن و آیینی برای بزرگداشت آتش

جشن آذرگان چیست و چه زمانی برگزار می‌شود؟

 

- جشن آذرگان یکی از جشن‌های ماهانه ایرانیان است که در نهمین روز از ماه آذر برگزار می‌شود و به عنوان یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایران باستان شناخته می‌شود. این جشن به دلیل هم‌نامی روز و ماه آذر برگزار می‌شود که در سنت زرتشتیان و ایرانیان باستان بسیار اهمیت دارد.

- این جشن به یادبود آتش، که نمادی از پاکی و راستی در آیین زرتشتی است، برگزار می‌شود. در این روز، زرتشتیان با برگزاری آیین‌های خاص و روشن کردن آتش‌های مقدس، به نیایش و ستایش می‌پردازند. این مراسم‌ها به بازنمایی ارزش‌ها و اصول دینی و فرهنگی زرتشتیان می‌پردازد و اهمیت فراوانی در حفظ و ترویج هویت دینی و فرهنگی آن‌ها دارد.

جشن آذرگان معمولاً با آیین نیایش و گات‌هاخوانی آغاز می‌شود و شامل مراسم اوستاخوانی، به ویژه خواندن «آتش نیایش» است. در این روز، زرتشتیان با احترام به آتش که نماد اشه و راستی است، مراسم خود را برپا می‌دارند.

 

(جشن آذرگان در تالار مروارید رستم‌باغ)

 

چه انگیزه‌ها و دلایلی برای برگزاری جشن آذرگان وجود دارد؟

 

- انگیزه اصلی برگزاری جشن آذرگان بزرگداشت آتش به عنوان نماد پاکی و راستی است. آتش در آیین زرتشتی به عنوان یکی از فروزه‌های نیک اهورامزدا و نماد روشنی و پاکی مورد احترام است. این جشن به منظور تاکید بر ارزش‌های دینی و فرهنگی زرتشتیان و یادآوری اهمیت آتش در زندگی و آیین‌های آنان برگزار می‌شود.

- هم‌نامی روز و ماه آذر نیز از دیگر دلایل برگزاری این جشن است. در تقویم زرتشتی، هرگاه نام روز و ماه یکی باشد، آن روز به عنوان روزی خجسته و پرشگون جشن گرفته می‌شود. این هم‌نامی به عنوان فرصتی برای تجدید پیمان با ارزش‌های دینی و فرهنگی زرتشتیان در نظر گرفته می‌شود و ایرانیان باستان ما این روز را با مراسم‌های خاصی گرامی می‌داشتند.

این جشن، فرصتی است برای زرتشتیان تا با برگزاری مراسم نیایش و اوستاخوانی، احترام خود را به آتش به عنوان نماد الهی و مقدس ابراز کنند. آیین آذرگان نیز فرصتی برای تاکید بر ارزش‌های دینی مانند راستی، پاکی و مهر درونی و همچنین ایجاد همبستگی و یادآوری فرهنگ و هویت دینی زرتشتیان است.

 

(جشن آذرگان در تالار مروارید رستم باغ)

 

چرا زرتشتیان به آتش احترام می گذارند؟

 

زرتشتیان به آتش احترام می‌گذارند به دلایل متعددی که ریشه در باورها و اصول دینی‌شان دارد. آتش در آیین زرتشتی نماد پاکی، راستی و مهر درونی است و به عنوان یکی از برترین عناصر مقدس مورد احترام قرار می‌گیرد. این احترام به دلایل زیر است:

1. نماد پاکی و راستی

در آیین زرتشتی، آتش نماد خلوص و صداقت است. زرتشتیان باور دارند که آتش، تمام ناپاکی‌ها و پلیدی‌ها را می‌سوزاند و از بین می‌برد، بنابراین به عنوان نمادی از راستی و پاکی در زندگی افراد مورد احترام قرار می‌گیرد.

2. نشانه اهورامزدا

آتش به عنوان یکی از عناصر چهارگانه مقدس (آب، خاک، هوا و آتش) و یکی از جلوه‌های اهورامزدا (خدای بزرگ در دین زرتشتی) شناخته می‌شود. زرتشتیان باور دارند که آتش تجلی خالصی از نور الهی و قدرت‌های خالقانه اهورامزدا است.

3. عامل معنوی و روحانی

آتش در آیین زرتشتی علاوه بر نمادهای مادی، به عنوان عاملی معنوی و روحانی نیز مورد احترام است. آتش‌ها در آتشکده‌ها و مراسم‌های دینی به عنوان وسایلی برای برقراری ارتباط با اهورامزدا و دنیای معنوی استفاده می‌شوند.

4. جایگاه مرکزی در مراسم‌های دینی

آتش در بسیاری از مراسم‌ها و آیین‌های زرتشتی نقش مرکزی دارد. از جمله در مراسم ازدواج، تولد، و مراسم‌های مختلف مذهبی، آتش به عنوان نماد حضور خداوند و برکت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بنابراین، آتش در آیین زرتشتی نه تنها به عنوان یکی از عناصر طبیعی بلکه به عنوان نمادی معنوی و مهم در زندگی دینی زرتشتیان مورد احترام و تکریم است. این احترام به آتش، بخشی از فرهنگ و هویت دینی زرتشتیان را تشکیل می‌دهد.

 

(جشن آذرگان در تالار مروارید رستم باغ)

 

آداب و رسوم مرتبط با جشن آذرگان چیست؟

 

- در جشن آذرگان، زرتشتیان به نیایش و خواندن اوستا می‌پردازند. مراسم اوستاخوانی و خواندن نماز‌های مربوط به آتش و ایزد آذر از جمله اصلی‌ترین آیین‌های این روز است. زرتشتیان در این مراسم‌ها به تقدس و بزرگی آتش به عنوان نمادی از پاکی و راستی احترام می‌گذارند.

- علاوه بر نیایش، روشن کردن آتش‌های مقدس نیز از دیگر آداب این جشن است. زرتشتیان در این روز با روشن کردن آتش‌های مقدس و نگه‌داری از آن‌ها، به تجدید پیمان با ارزش‌های دینی خود می‌پردازند. همچنین، در برخی مناطق، مراسم‌های خانوادگی و اجتماعی نیز برگزار می‌شود که شامل موسیقی، ترانه‌ها و غذاهای محلی است.

 

زرتشتیان در جشن آذرگان چه می کنند؟

 

در جشن آذرگان، زرتشتیان امروز به مراسم‌های مختلفی می‌پردازند که برخی از آن‌ها عبارتند از:

 

1. نیایش و خواندن اوستا

زرتشتیان در این روز با خواندن نماز‌ها و اوستاخوانی، به احترام به آتش می‌پردازند. این مراسم شامل خواندن نماز‌های مختلف و اوستاخوانی است که به آتش و ایزد آذر اختصاص دارد.

2. آیین‌های خانگی

بسیاری از زرتشتیان در روز آذرگان مراسم خانگی‌های خاصی برگزار می‌کنند که شامل نیایش و گات‌خوانی می‌شود. این مراسم‌ها به همبستگی و یادآوری فرهنگ و آیین‌های دینی آن‌ها کمک می‌کنند.

3. جشن‌های اجتماعی

در برخی از جامعه‌های زرتشتی، مراسم‌های اجتماعی برگزار می‌شود که شامل موسیقی، ترانه‌ها و غذاهای محلی می‌شود. این جشن‌ها به همبستگی و تقویت ارتباطات اجتماعی کمک می‌کنند.

4. آتش‌های مقدس

در برخی از جامعه‌ها، آتش‌های مقدس برای این روز روشن می‌شوند و زرتشتیان به آن‌ها نیایش می‌کنند. آتش‌های مقدس نمادی از پاکی و راستی هستند و در این روز به عنوان نمادی از اهورامزدا و ایزد آذر مورد تکریم قرار می‌گیرند.

5. تعلیم و توجیه

در برخی از جامعه‌ها، مراسم‌های تعلیمی و توجیهی برای جوانان و نوجوانان برگزار می‌شود تا به آن‌ها درباره اهمیت آذرگان و ارزش‌های دینی زرتشتی توجیه کنند.

این مراسم‌ها نشان‌دهنده تعهد زرتشتیان به حفظ و ترویج فرهنگ و آیین‌های دینی خود هستند و به آن‌ها کمک می‌کنند تا ارزش‌های معنوی و فرهنگی خود را از نسلی به نسل دیگر منتقل کنند.

 

(جشن آذرگان در تالار مروارید رستم باغ)

 

جایگاه آذر و ایزد آذر در ایران باستان چیست؟

 

آذر و ایزد آذر در فرهنگ ایران جایگاه ویژه و مقدسی دارند که با باورها و آیین‌های زرتشتی گره خورده‌اند.

آذر

- آذر به معنای آتش،آتش در آیین زرتشتی نماد پاکی، راستی و روشنی است. آتش یکی از چهار عنصر مقدس در آیین زرتشتی است و به عنوان یکی از فروزه‌های نیک اهورامزدا مورد احترام و تکریم قرار می‌گیرد. زرتشتیان باور دارند که آتش پلیدی‌ها و ناپاکی‌ها را می‌سوزاند و از بین می‌برد، بنابراین به عنوان نمادی از خلوص و صداقت در زندگی افراد مورد احترام است.

ایزد آذر

- ایزد آذر فرشته نگهبان آتش است و در باورهای زرتشتی به‌عنوان یکی از ایزدان بزرگ و مقرب اهورامزدا شناخته می‌شود. او نقش مهمی در حفظ و حمایت از آتش به‌عنوان منبع پاکی و خلوص دارد. زرتشتیان در مراسم‌های خود، از جمله جشن آذرگان، به ایزد آذر احترام می‌گذارند و به نیایش و ستایش او می‌پردازند.

در کل، آتش و ایزد آذر در فرهنگ ایران باستان و آیین زرتشتی نمادهایی از پاکی، راستگویی، و ارزش‌های معنوی هستند که همواره مورد احترام و تکریم قرار گرفته‌اند. این عناصر نه تنها در آیین‌های مذهبی بلکه در زندگی روزمره و فرهنگی ایرانیان نیز نقش مهمی ایفا می‌کنند.

 

جشن آذرگان در گذشته چگونه برگزار می‌شد و چه تغییراتی در دوران معاصر داشته است؟

 

- در گذشته، جشن آذرگان با شکوه و مراسم‌های خاصی برگزار می‌شد. ایرانیان باستان این روز را با روشن کردن آتش‌های بزرگ و برگزاری آیین‌های نیایش و اوستاخوانی گرامی می‌داشتند. این جشن به عنوان یکی از مهم‌ترین جشن‌های ماهانه در تقویم زرتشتی به شمار می‌آمد و مردم با شور و علاقه فراوان در آن شرکت می‌کردند.

- در دوران معاصر، جشن آذرگان همچنان برگزار می‌شود اما ممکن است به شکل‌های ساده‌تری اجرا شود. در برخی مناطق، مراسم‌ها به دلیل تغییرات اجتماعی و فرهنگی کمرنگ‌تر شده‌اند اما همچنان زرتشتیان با حفظ اصول دینی و فرهنگی خود به گرامیداشت این روز می‌پردازند. آیین نیایش، اوستاخوانی و روشن کردن آتش‌های مقدس از جمله مراسم‌هایی است که همچنان در این روز برگزار می‌شود.

(جشن آذرگان در تالار مروارید رستم باغ)

 

نقش جشن آذرگان در حفظ و ترویج فرهنگ زرتشتیان چیست؟

 

- جشن آذرگان نقش مهمی در حفظ و ترویج فرهنگ و هویت دینی زرتشتیان دارد. این جشن فرصتی است تا زرتشتیان به یادآوری ارزش‌ها و اصول دینی خود بپردازند و از طریق مراسم‌های مختلف، این ارزش‌ها را به نسل‌های بعد منتقل کنند. برگزاری این جشن‌ها به تقویت هویت دینی و فرهنگی زرتشتیان کمک می‌کند و آن‌ها را به همبستگی و اتحاد فرا می‌خواند.

- علاوه بر این، جشن آذرگان نقش مهمی در ترویج فرهنگ زرتشتیان در میان جوامع دیگر دارد. از طریق برگزاری این جشن‌ها و مشارکت در آن‌ها، زرتشتیان می‌توانند به نمایش ارزش‌ها و اصول دینی خود بپردازند و به ترویج احترام و تفاهم بین ادیان و فرهنگ‌ها کمک کنند. این جشن‌ها به عنوان نمادی از همزیستی مسالمت‌آمیز و ارزش‌های مشترک انسانی می‌توانند به تقویت روابط اجتماعی و فرهنگی در جامعه کمک کنند.

(جشن آذرگان در تالار مروارید رستم باغ)

 

نکاتی درباره مشارکت جامعه زرتشتی در جشن آذرگان 

 

- جامعه زرتشتی به طور گسترده‌ای در برگزاری جشن آذرگان مشارکت می‌کند. خانواده‌ها، جوامع محلی و نهادهای زرتشتی در این روز به همراه یکدیگر به برگزاری مراسم‌های نیایش، اوستاخوانی و روشن کردن آتش‌های مقدس می‌پردازند. این مراسم‌ها فرصتی برای تقویت همبستگی و اتحاد جامعه زرتشتی است.

- همچنین، نهادهای زرتشتی می‌توانند برنامه‌های آموزشی و توجیهی برای جوانان و نوجوانان برگزار کنند تا به آن‌ها درباره اهمیت و ارزش‌های جشن آذرگان آموزش دهند. این برنامه‌ها می‌توانند شامل کارگاه‌ها، سخنرانی‌ها و برنامه‌های فرهنگی باشند که به تقویت هویت دینی و فرهنگی زرتشتیان کمک می‌کنند.

 

چالش‌ها و مشکلاتی که ممکن است زرتشتیان در برگزاری این جشن با آن مواجه شوند چیست؟

 

- یکی از چالش‌های اصلی زرتشتیان در برگزاری جشن آذرگان، تغییرات اجتماعی و فرهنگی است که ممکن است باعث کاهش مشارکت و اهمیت این جشن‌ها شود. همچنین، مهاجرت و پراکندگی زرتشتیان در مناطق مختلف نیز می‌تواند به مشکلاتی در برگزاری مراسم‌های جمعی و هماهنگی آن‌ها منجر شود.

 

کلام بزرگان درباره آذرگان

 

ابوریحان بیرونی در صفحه ۲۵۶ ترجمهٔ آثارالباقیه دربارهٔ این جشن می‌آورد: «... روز نهم آذر عیدی است که به مناسبت توافق دو نام آذرجشن می‌گویند و در این روز به افروختن آتش نیازمند می‌باشند و این روز جشن آتش است و بنام فرشته‌های که به همهٔ آتش‌ها موکل است نامیده شده، زرتشت امر کرده در این روز آتشکده‌ها را زیارت کنند و در کارهای جهان مشورت نمایند …»