زیارتگاه های زرتشتیان

به جز آتشکده ها، زرتشتیان ایرانی در نقاط مختلف کشور دارای زیارتگاه های متعددی هستند. این اماکن زیارتی که به آنها «پیر» نیز گفته می‌شود، در مناسبت‌های خاص و برای مناسک، آداب و رسوم مذهبی خاص مورد بازدید قرار می‌گیرند. اکثر این پیرها به نام یک پروردگار آسمانی خاص نامگذاری شده اند و شیفتگان در روزی که به این پروردگار خاص آسمانی اختصاص داده شده است در حالیکه عود بر روی آتش می گذارند، از آنها بازدید می کنند.

زمین هایی که این پیرها در آن قرار دارند عموماً املاک اهدایی زرتشتیان است. «پیر سبز» یا چک چک به دلیل داشتن غار زیبا و سرسبزش که وجود آن در میان کویری معجزه‌آمیز است، محبوب‌ترین زیارتگاه زرتشتیان ایران است.

مهم ترین اماکن زیارتی زرتشتیان در ایران

اماکن زیارتی کرمان

این اماکن زیارتی شامل موارد زیر است:

آب مراد

این پیر که در 24 کیلومتری غرب کرمان قرار دارد، دارای چشمه‌های معدنی متعددی است که حتی مسلمانان نیز در آن آب می‌روند. این مکان در انجمن زرتشتیان کرمان به ثبت رسیده است و گمان می رود محل یادبود درباریان یزدگرد به نام «بی بی مراد» بوده است. برخی نیز معتقدند خواهر پادشاه هرات نیز در این پیر دفن شده است.

بابو کمال

این پیر در دامنه کوهی در حدود 2 کیلومتری کرمان قرار دارد و درخت افرا را در خود جای داده که گمان می‌رود توسط زرتشتیان باستان کاشته شده باشد. هم زرتشتیان و هم مسلمانان آن را زیارتگاه می دانند. در روز اورمزد ماه دی هر سال زرتشتیان به زیارت این مکان می روند و در روز امرداد همان ماه به نام شاه عباس صفوی صدقه می دهند.

چشمه شیردوش

این زیارتگاه در دامنه کوه های شرقی کرمان در فاصله چهار کیلومتری محله زرسیف قرار دارد. هم ساکنان زرتشتی و هم مسلمان منطقه به این مکان احترام می گذارند.

شاه مهر ایزد

این پیر در شمال شهر و در فاصله نیم کیلومتری گبر محله (محل زرتشتیان) واقع شده است. این مکان عموماً در هنگام جشن سده که به صورت آتش سوزی و توزیع خیرات جشن گرفته می شود، مورد بازدید قرار می گیرد. مسلمانان آن منطقه نیز به این مکان احترام می گذارند و برای آن ارزش قائل هستند. محل در اختیار انجمن زرتشتیان کرمان می باشد.

(شاه ورهرام ایزد)

شاه ورهرام ایزد

زیارتگاه در بیرون دروازه ناصریه قرار دارد که پیش از این پیر سنگی نامیده می شد زیرا ورودی اصلی آن سنگی بود. مسلمانان آن منطقه نیز به این مکان اعتقاد دارند. بر اساس داستانی مشهور که مردم محلی در حمله به این نقطه از ایران نقل می کنند، سپاه افغان تصمیم گرفت شب را در کنار خندقی در نزدیکی شاه ورهرام ایزد بگذراند و صبح روز بعد به کشتار و چپاول خود ادامه دهد. در نیمه های شب یک پرچم سبز رنگ در وسط ارتش ظاهر شد و سربازان افغان که فکر می کردند در حال کمین هستند شروع به کشتن یکدیگر در تاریکی کردند و در نهایت از منطقه گریختند.

پیر سبز

زیارتگاهی دیگر زرتشتیان که در مجاورت گبر محله در شمال شهر کرمان قرار دارد. گمان می رود که در جریان حمله افغان ها به ایران و غارت سرزمین ها و نسل کشی در این قسمت از ایران که مصادف با حمله به شاه ورهرام ایزد بود، حادثه پرچم سبز نیز در این مکان رخ داد و باعث هرج و مرج میان غشون افغان شد. این مکان به پیر سبزپوشان نیز معروف است.

کوه بریده

زیارتگاهی در منطقه زرسیف که در شرق شهر کرمان واقع شده است و مورد احترام مسلمانان نیز هست. با رعایت شباهت‌های معماری این مکان با چشمه سیردوش، احتمال قرار گرفتن این دو در یک منطقه وجود دارد.

کوه تندریتون

این منطقه در داخل شهر کرمان قرار دارد و مورد احترام جامعه زرتشتیان است. در قدیم قبرستان مسیحی در مجاورت آن قرار داشت.

اماکن زیارتی ستی پیر یزد

ارگ قدیمی به نام "قلعه اسدان" در نزدیکی منطقه مریم آباد شهر یزد وجود دارد که زرتشتیان محلی از آن به "قلعه هستبندان" یاد می کنند.

(چک چک یا پیرسبز)

پیر سبز

معروف به چک چک در 65 کیلومتری شمال غربی یزد و در زیر صخره ای مرتفع در کویر مرکز ایران قرار دارد. مقدس ترین زیارتگاه زرتشتیان است. هر ساله هزاران زرتشتی از ایران، هند و دیگر کشورها به آتشکده پیر سبز می‌روند. سنت بر این است که زائران باید لحظه ای که منظره معبد را می بینند توقف کنند و بقیه راه را با پای پیاده ادامه دهند.

(پیربانو)

پیر بانو

این زیارتگاه در دره ای به نام زرجو در 120 کیلومتری شمال غربی یزد تا جنوب شهر عقدا واقع شده است. برای سهولت در زیارت ارادتمندان، غرفه های متعددی در دامنه کوه مجاور ساخته شده است که عمدتاً به مناسبت «پیر پر بانو» مورد استفاده قرار می گیرد. ارادتمندان زرتشتی عموماً از مهر تا روز بهرام/ورهرام در تیر ماه برای زیارت به این مکان می آیند و به آداب مذهبی کم و بیش مشابهی می پردازند که در سایر اماکن زیارتی دارند. به عقیده بسیاری از زرتشتیان در این مکان بود که خاتون بانو ملکه ایران باستان ناپدید شد. داستانی که برای ناپدید شدن او روایت می شود، شبیه داستان پیر سبز است.

(پیرنارکی)

پیر نارکی

پیر نارکی در دامنه کوهی مرتفع در شرق شهر مهریز قرار دارد. در این منطقه غرفه هایی در سطح بالاتر ساخته شده است. چشمه ای، آب مورد نیاز زائران را تامین می کند. به گفته برخی زرتشتیان، پیر نارکی محل ناپدید شدن نازبانو، دختر یزدگرد سوم است. داستانی که برای پیر نارکی روایت می شود کاملاً شبیه داستان پیر بانو و پیر سبز است.

پیر نارستانه

این زیارتگاه که عموماً ارادتمندان زرتشتی از روز سپندارمذ تیر تا آذر همان ماه (23 تا 27 خرداد) در آن حضور دارند، در دره ای در حدود 30 کیلومتری شرق شهر یزد قرار دارد.
علاقه مندان برای رسیدن به این مکان، باید بخشی از مسیر کوهستانی را با پای پیاده بالا بروند. آب مورد نیاز زائران از نهر مجاور تامین می شود که آب آن برای مصارف در حوض جمع آوری می شود.

(پیر هریشت)

پیر هریشت

این زیارتگاه در 14 کیلومتری شمال شرقی اردکان و 16 کیلومتری شمال شریف آباد بر فراز تپه هریشت قرار دارد و گمان می رود که زیارتگاه گوهربانو کنیز یکی از دختران یزدگرد سوم بوده که در کوه هریشت پنهان شده و سرانجام مرده است.
آب آشامیدنی این مکان تا همین اواخر عمدتاً با کمک آب انباری که توسط خیّر زرتشتی ساخته شده بود، تامین می شد. با توجه به کمبود آب مورد نیاز محل در سال های اخیر یک مخزن آب در محل احداث شده که توسط چاه آب تامین می شود.
مدت زیارت این مکان، عموماً پنج روز است(7 تا 11 فروردین).

برخی دیگر از اماکن زیارتی زرتشتیان در اطراف یزد به شرح زیر است:
بخش شریف آباد اردکان: پیر شاه اشتاد ایزد، پیر شاه مهر ایزد (که هر دو با کمک های مالی جمشید خدا رحم و بانو شهریار دینیار بلوانی ساخته شده اند).، پیر شاه آذر فروهر، پیر مراد و پیر شاه فریدون.

جعفرآباد: پیر سر چشمه
خرمشاه: پیر شاه چراغ، پیر منزل مراد، پیر سنجزگ، پیر وهمان امشاسپند و پیر شاه ورهرام ایزد; که هر ماه مورد زیارت شیفتگان قرار می گیرد و دارای غرفه های متعددی است که زائران می توانند در طول زیارت در آن اقامت کنند.
مزرعه کلانتر: پیر رفیع آباد، پیر مزرعه حاجی، پیر سرچشمه، پیرخرمن، پیر خواجه خضر و پیر پایین صحرا.

تفت: پیر ستی، واقع در نعمت آباد; پیر ارغوان واقع در سرده; پیر کامرو واقع در شودن. همه این سه پیر نزد زرتشتیان ارج و احترام زیادی دارند.

مبارکه: پیر بابا شرف الدین که به گفته زرتشتیان مربوط به هستبندان است. مسلمانان نیز این مکان را بسیار ارج می نهند و از آن به عنوان شرف الدین یاد می کنند. زیارتگاه دیگری نیز در مبارکه وجود دارد که معروف به پیر سلامت است که بین دو درخت سرو بزرگ قرار دارد.

درچم: پیر سرو چم که عموماً اهالی از آن دیدن می کنند.

قاسم آباد: پیر چهل چراغ و پیر شاهمهر ایزد.

ماریا آباد: پیر کوشک، پیر بسکر و پیر مرد.

پشت خانعلی: پیر الیاس، پیر وهمان امشاسپند و پیر مستره.

مزرعه صدری: پیر خواجه خضر.

مزرعه مرزآباد: پیر خواجه خضر.

الله آباد: پیر خواجه خضر، ساخته خسرو مهربان و جمشید الله آبادی. و زیارتگاه دیگری که توسط شهریار الله آبادی و رشید الله آبادی ساخته شده است.

یزد: پیر برج که به گفته زرتشتیان محل ناپدید شدن شاهزاده ساسانی فریبرز است. و پیر شاهزاده فاضل (شاهزاده اردشیر). مسلمانان این دو مکان را زیارتگاه دو تن از اولاد امامان خود می دانند.