مدارس زرتشتی ایران

مدارس زرتشتی ایران

اولین مدارس مدرن پسرانه و همچنین اولین مدارس دخترانه یزد بیش از نود سال پیش به همت پستنجی (پشوتان) دوسابهای پارسی (زرتشتی) از هند تأسیس شد.
او در سال 1871 در بمبئی متولد شد و تحصیلات خود را در هند به پایان رساند. اما عشق و علاقه او به سرزمین آبا و اجدادی، او را به خدمت به زرتشتیان ایران واداشت. در سال 1301 هجری شمسی بودجه لازم را برای تأسیس پرورشگاه در یزد تأمین کرد و از طریق نماینده خود که از هندوستان اعزام شده بود، فعالیت آموزشی و فرهنگی خود را در این شهر آغاز کرد.
در سال 1927 مدرسه پسرانه مارکار و "کارگاه جهانگیری" را تأسیس کرد که در آن دانش آموزان یتیم در زمینه نساجی، قالی بافی، خیاطی، نجاری و غیره آموزش دیدند.
در سال 1927 میرزا سروش لهراسب از طرف این انجمن به اداره امور مدرسه ای که بدست پشتان مارکار تاسیس شد، منصوب شد.
او متعاقباً مأمور شد تا یک مدرسه دخترانه به نام مارکار تأسیس کند.
با افزایش تعداد دانش آموزان زرتشتی، مدرسه و یتیم خانه مارکار که در یک مکان استیجاری کار می کرد، نمی توانست پذیرای تازه واردان باشد. میرزا سروش لهراسب با توجه به این مشکل دستور خرید زمین مناسب و احداث ساختمان هایی را صادر کرد که بتواند نیازهای روزافزون این دو موسسه را تامین کند.
در سال 1932 زمینی به مساحت 1000 متر مربع که در حال حاضر این مؤسسات در آن مستقر هستند خریداری شد و یک سال بعد کار ساخت و ساز آغاز شد. این مؤسسات جدید در زمان جشن افتتاح مقبره فردوسی در اکتبر 1934، زمانی که مارکار برای دومین بار به یزد سفر کرده بود، افتتاح شد. مارکار در این سفر به شهردار یزد وعده ساخت برج ساعت به یاد فردوسی را داد.
این برج که در میدان مارکار روبه‌روی مؤسسه‌های مارکار ساخته شده بود، در سال 1942 میلادی تکمیل و پس از نام‌گذاری برج ساعت فردوسی به شهرداری یزد ارائه شد. پستنجی (پشوتان) دوسابهای مارکار در 10 اکتبر 1963 در بمبئی درگذشت.
هزینه تمام مؤسسات مارکار یزد و نواحی آن، شامل مدارس ابتدایی، دبیرستان ها، کلینیک پزشکی سر راتان تاتا، زایشگاه بهمن و غیره بود. تا سال 1971 تحت پوشش دارایی های انجمن زرتشتیان ایرانی بمبئی و مارکار بود. اما با محدودیت های اعمال شده توسط دولت هند در انتقال ارز، میزان این کمک ها به تدریج کاهش یافت و در نهایت متوقف شد. از آن زمان هزینه های این مؤسسات توسط والدین دانش آموزان و همچنین وزارت آموزش و پرورش ایران تأمین می شود. موسسات مارکار یزد در حال حاضر زیر نظر انجمن زرتشتیان تهران فعالیت می کنند.

 

یتیم خانه مارکار

 

این یتیم خانه زرتشتی که در سال 1922 میلادی شروع به کار کرد، مخارج تمام یتیمان زرتشتی را تا پایان تحصیلات ابتدایی بر عهده داشت. کسانی که دوره ابتدایی خود را با موفقیت با معدل بالا به پایان رساندند در دبیرستان و پس از اتمام و موفقیت در آزمون ورودی دانشگاه می توانند تحصیلات عالی خود را از بودجه اختصاص یافته به این منظور ادامه دهند. آموزشکده فنی صنایع دارو وابسته به مؤسسه، بر حسب استعداد کودکان، صنایع دستی مانند نساجی، قالی و قالی بافی، خیاطی، نجاری و... را آموزش می داد.

 

مؤسسات آموزشی مارکار

 

مدرسه پسرانه مارکار:

این مدرسه در سال 1927 میلادی تأسیس شد و با 70 دانش آموز شروع به کار کرد و تا سال 1371 فعال بود و در آن سال توسط اداره آموزش و پرورش یزد به مکان دیگری منتقل شد. محل قدیمی در حال حاضر به عنوان مدرسه راهنمایی مارکار استفاده می شود.

دبیرستان مارکار:

در سال 1933 میلادی تأسیس شد که دانش آموزان تا سال نهم در آن تحصیل می کردند. در سال 1971 به یک مدرسه متوسطه و یک بار دیگر در سال 1992 به یک دبیرستان کامل تبدیل شد.

مدرسه دخترانه مارکار:

در سال 1927 میلادی تأسیس شد.

دبیرستان دخترانه مارکار:

فعالیت خود را در سال 1933 میلادی آغاز کرد. این دبیرستان تا سال 1972 دانش آموزان را تا سطح نهم آموزش داد و در آن سال به دبیرستان تبدیل شد.

مجتمع آموزشی، فرهنگی، ورزشی و مذهبی مارکار تهران:

این مجموعه در تهرانپارس واقع شده و توسط انجمن زرتشتیان تهران اداره می شود. درمانگاه و زایشگاه بهمن گشتاسب خودی کلاه که توسط انجمن زرتشتیان بمبئی اداره می شد و بعداً به دلیل کمبود بودجه دریافتی از هند به هلال احمر یزد واگذار شد، همچنان فعال است.
علاوه بر مؤسسات فوق، حدود 14 مدرسه دخترانه و پسرانه دیگر در روستاهای یزد توسط زرتشتیان نیکوکار تأسیس شد که توسط انجمن زرتشتیان اداره می شد.
امور تشکیلات موسوم به مدارس وابسته به مارکار زیر نظر مرحوم میرزا سروش لهراسب از طرف انجمن انجام می شد. برخی از این مدارس همچنان فعال هستند و زیر نظر اداره آموزش و پرورش یزد فعالیت می کنند.

 

مدارس زرتشتی یزد

مدرسه کیخسروی یزد؛
مدرسه دخترانه خسروی؛
مدرسه پسرانه دیناری؛
پسران همزدیاری؛
دبستان کوچه بویوک؛
دبستان فروغی کوچه بویوک؛
دبستان گودرزی الله آباد؛
دبستان پسرانه گشتاسبی قاسم آباد؛
دبستان مهیاری مریم آباد؛
دبستان پسرانه جاماسبی اهرستان؛
دبستان پسرانه زمررودی رحمت آباد که در سال 1346 خورشیدی به ساختمان جدید منتقل شد؛
مدرسه پسرانه خیرآباد؛
دبستان اردشیری مزرچ کلانتر؛
دبستان شیرین مبارکه؛
دبستان پسرانه رستمی نرسی آباد؛
دبستان مهر نصی آباد؛
دبستان پسرانه رستمی رحمت آباد یزد؛
دبستان خدادادی خرمشاه؛
دبستان دخترانه خرمنی شریف آباد اردکان؛
دبستان دخترانه رستمی اهارستان؛
دبستان جمشیدی شریف آباد اردکان؛
دبیرستان ایزدی؛
مهدکودک رشید؛
دبیرستان شهربانو؛
دبستان اردشیری خرمشاه که به کوشش مرحوم اردشیر کیخسرو ایرانی در سال 1925 م. ساخته شد؛
دبستان مهیاری قاسم آباد که با پول جمع آوری شده از کمک های مردم محلی در سال 1923 میلادی ساخته شد، پنج سال بعد به ساختمان جدیدی که در قطعه زمینی که توسط یک زرتشتی محلی به نام مهیار اهدا شده بود، منتقل شد؛
دبستان مهستی (شیرین رنج) خیرآباد توسط گروهی از زرتشتیان نیکوکار در سال 1922 میلادی تأسیس شد و این مدرسه برای خود مکان دائمی نداشت تا اینکه سرهنگ مهربان سهراب ایرانی برای آن ساختمانی به یاد مادرش ساخت؛
دبستان دخترانه جمشیدی رحمت آباد به همت زرتشتیان محلی در سال 1930 میلادی تأسیس شد، اما به دلیل کمبود بودجه مجبور به تعطیلی شد. در سال 1934 شمسی مرحوم جمشید خدارحم مرزبان نرسی آبادی بنایی برای آن بنا کرد که توسط پشتوتان مارکار افتتاح شد، این مدرسه همچنان فعال است و زیر نظر اداره آموزش و پرورش یزد فعالیت می کند؛
دبستان دخترانه رستمی مریم آباد توسط خانم تهمینه رستم تأسیس شد و در سال 1936 شمسی به نام همسرش مرحوم رستم نامگذاری شد و پس از بازگشت از بمبئی در دسامبر 1937 ساختمان جدیدی برای مدرسه ساخت که دو سال بعد افتتاح شد. این مدرسه همچنان فعال است و زیر نظر اداره آموزش و پرورش یزد فعالیت می کند؛
دبستان دخترانه شاهپوری الله آباد که توسط رشید فریدون در سال 1936 ساخته شد. پس از انقلاب اسلامی به دبستان ادب تغییر نام داد و زیر نظر اداره آموزش و پرورش فعالیت می کند؛
مدرسه پسرانه خدابخشی چم توسط شبکه خدابخش بهمردی چمی ساخته شد؛
دبستان فریدون نصرت آباد و دبستان اردشیری علی آباد که هر دو به همت اردشیر مهربان نرسی آبادی و فریدون اسفندیار کنویه در سال 1922 میلادی تأسیس شدند؛

دبستان شیرین زین آباد در سال 1919 میلادی توسط مردم محل تاسیس شد اما به دلیل کمبود بودجه با مشکلات زیادی مواجه شد. در سال 1929 م. زرتشتیان زین آباد ساکن بمبئی بودجه مورد نیاز را در اختیار انجمن زرتشتیان ایران بمبئی قرار دادند تا ساختمانی برای آن در مجاورت آتشکده زین آباد بسازند. این مدرسه توسط انجمن زرتشتیان محلی اداره می شود؛
دبستان پسرانه شیرین تفت که توسط خداداد مرزبان و بهرام مرزبان تفتی در محل باغ خندان تفت در سال 1926 میلادی تأسیس شد؛
دبستان دخترانه مرواریدی توسط خدارحم مرزبان به نام همسرش مروارید بهرام بامس در سال 1925 م ساخته شد؛
دبستان بهرام گشتاسب حسن آباد میبد به همت مهرابن گشتاسب پورپارسی به یاد پدرش در زمینی به مساحت 3000 متر مربع تاسیس گردید. مدرسه به اداره آموزش و پرورش محلی ارائه شد؛

دبستان جعفرآباد که توسط زرتشتیان منطقه ساکن بمبئی در سال 1943 میلادی ساخته شد و به نام شخصی که اقدامات اولیه را برای تأسیس این مدرسه انجام داده بود، نامگذاری شد؛
دبیرستان دخترانه خدابخش منیری ساخته شده در سال 1370 در زمینی به مساحت 3000 متر مربع توسط خدابخش منیری کارمند بازنشسته وزارت آموزش و پرورش به اداره آموزش و پرورش محل اهدا گردید. این مدرسه ابتدا به عنوان دبیرستان تأسیس شد اما بعداً به دبیرستان تبدیل شد؛
دبیرستان خدابخش مسرتی تفت، ساخته شده در سال 1921 در زمینی به مساحت 1300 متر مربع اهدایی خدابخش مسرتی؛
دبیرستان پسرانه مبارکه که توسط اردشیر دادی و مرزبان ظهراب در سال 1881 تأسیس شد؛
دبیرستان پسرانه گودرزی الله آباد که به طور مشترک توسط گودرز مهربان و انجمن زرتشتیان در سال 1891 م ساخته شد؛
دبستان پسرانه تفت که توسط رستم بهرام تفتی ظهراب و انجمن زرتشتیان در سال 1881 میلادی تأسیس شد.

 

مدارس زرتشتی تهران

 

• دبستان پسرانه جمشید جم توسط ارباب جمشید بهمن جمشیدیان در خیابان مسعود سعد در سال 1907 م ساخته شد؛
• دبستان پسرانه استادپور داور که توسط ارباب رستم گیو در سال 1943 تأسیس شد؛
• دبستان پسرانه فیروز بهرام که توسط مرحوم بهرامجی ویکاجی در چهارراه سی تیر در 1933 م تاسیس و به نام پسرش فیروز نامگذاری شد؛
• دبستان دخترانه استاد خدابخش که در سال 1332 خورشیدی از محل اعتبارات ارباب رستم گیو ساخته شد؛
• دبستان گیو در محوطه خانه ای که توسط مرحوم اسفندیار خداداد تفتی به همین منظور اهدا شده بود، تأسیس شد. این مدرسه بعدها توسط دو بانوی زرتشتی به نام‌های سونابایی جهانگیر کتلی و زربای سهرابجی خمباتا به ساختمان جدید منتقل شد و به دبستان ایرج تغییر نام داد. با کوچک یافتن محل جدید، مدرسه بار دیگر توسط ارباب گیو شاهپور به ساختمان جدید و به اندازه کافی بزرگ منتقل شد و به دبستان گیو تغییر نام داد؛
• دبیرستان پندار نیک که توسط نوشیروانجی تاتا در 10 سپتامبر 1936 تاسیس و افتتاح شد. مهدکودک رستم آبادیان در سپتامبر 1938 افتتاح شد.

• یک مدرسه شبانه روزی توسط مانکجی لیمجی هاتریا در تهران در سال 1857 میلادی تأسیس شد که به دلیل اعتراضات جامعه زرتشتیان ایران مجبور به تعطیلی آن شد.
هاتریا در سال 1861 میلادی دبستانی را در محل زرتشتیان تهران تأسیس کرد که در آن شهر باقی ماند.
تا یک سال قبل از تأسیس دبستان کیخسروی مورد استفاده قرار می گرفت.

• دبستان دخترانه شهریاری توسط شهریار خدابخش تفتی در سال 1908 میلادی تأسیس شد و تا 23 سال بعد هزینه های مدرسه توسط مؤسس تأمین می شد. مدرسه بعداً به انجمن زرتشتیان کرمان تحویل داده شد؛

دبیرستان دخترانه کیخسرو شاهرخ که توسط انجمن زرتشتیان کرمان در سال 1940 ساخته شد؛

مهد کودک کرمانی اردشیر همتی که توسط ارباب اردشیر خسرو همتی در سال 1939 هجری شمسی تأسیس شد، تمامی این مدارس در حال حاضر زیر نظر اداره آموزش و پرورش کرمان فعالیت می کنند.