انجمن های زرتشتیان ایران

مانکجی لیمجی هاتریا با حمایت «صندوق اصلاح زرتشتیان ایرانی» برای یافتن راه‌هایی برای بهبود شرایط زرتشتیان ایران، در اواخر قرن نوزدهم انجمن‌های زرتشتیان یزد و کرمان را تأسیس کرد.
وی با تاکید بر مزایای کار اجتماعی و اتحاد جمعی، زرتشتیان یزد و کرمان را به تشکیل انجمن ترغیب کرد.
تا حدودی بر اساس الگوی پانچایات پارسی بمبئی. هاتاریا در یزد شورای زرتشتیان را تأسیس کرد. پس از مانکجی، «ارباب کیخسرو شاهرخ» از سوی پانچایات پارسی بمبئی به اداره امور زرتشتیان ایران منصوب شد و موفق به تنظیم عملکرد انجمن های مذکور شد.
وی همچنین موفق به تأسیس «انجمن‌های ناصری» تهران، کرمان و یزد به نام ناصرالدین شاه قاجار شد و اساسنامه مفصلی برای انجمن یزد نوشت.
در حالی که انجمن های ناصری تهران و کرمان مدت کوتاهی پس از تاسیس تعطیل شدند، انجمن ناصری یزد مدتی فعال بود.
ارباب کیخسرو شاهرخ پس از بازگشت از هند به کرمان، انجمن زرتشتیان کرمان را از نو سازمان دهی کرد و مدتی دبیر کلی آن را بر عهده گرفت.
انجمن زرتشتیان تهران بعدها به طور مشترک توسط اردشیر جی ریپورتر و کیخسرو شاهرخ در ۱۲۷۶ یزدگردی/۱۸۹۷ م تأسیس شد. به دنبال این تحولات، انجمن های مستقل در شهرهای دیگری مانند شیراز، بم، اصفهان، زاهدان و اهواز تشکیل شد.
انجمن هایی نیز در ایالات متحده آمریکا، اروپا و استرالیا تأسیس شد که یکی از آنها ارتباط نزدیکی با زرتشتیان دارد.

انجمن های هند

از آنجایی که احسان در آموزه های زرتشتی بسیار مورد احترام است، بخش خیریه انجمن جهت دریافت کمک های نقدی و غیر نقدی برای استفاده و رفاه اجتماعی زرتشتی ها تاسیس شد.
از جمله مهمترین مسئولیت های انجمن های زرتشتیان می توان به برنامه ریزی و نظارت بر امور دینی، مرمت میراث زرتشتی، مراقبت از نهادهای زرتشتی، اجرای قوانین و مقررات مربوط به احوالات شخصی زرتشتیان اشاره کرد.

انجمن های زرتشتیان

به گفته برخی از نویسندگان منشأ مهمترین سازمان رسمی زرتشتیان در دوره ساسانیان است. در آن زمان از آن به عنوان انجمن مزدیسنان یاد می‌شد و ریاست آن را شورای موبدان پایتخت و موبد موبدان شهر بر عهده داشت.
در هر منطقه هر قانون اقتصادی، سیاسی یا مذهبی پس از تصویب در شورای سلطنتی و تصویب توسط شاه، باید از طریق انجمن مزدیسنان می گذشت تا از نظر قانونی قابل اجرا باشد.
این انجمن آنقدر مهم و قدرتمند بود که حتی می‌توانست پادشاهی را عزل کند یا شخصی را به عنوان پادشاه جدید منصوب کند یا به پادشاهان عناوین معتبر یا تحقیرآمیز اعطا کند.

انجمن های زرتشتیان ایران

این انجمن ها عبارتند از:

1. انجمن زرتشتیان تهران، تأسیس در سال 1897 م؛

2. انجمن زرتشتیان تفت، تأسیس در سال 1944 م؛

3. انجمن زرتشتیان شریف آباد، تأسیس در سال 1907؛

4. انجمن زرتشتیان شیراز، تأسیس در سال 1921 م؛

5. انجمن زرتشتیان کرج؛

6. انجمن زرتشتیان اصفهان، تأسیس در سال 1965 م؛

7. انجمن زرتشتیان زاهدان؛

8. انجمن زرتشتیان کرمان، تأسیس در 1892 م؛

9. انجمن زرتشتیان بم، تأسیس در سال 1900م؛
10. انجمن زرتشتیان یزد، تأسیس در سال 1892 م؛

11. انجمن زرتشتیان الله آباد یزد؛

12. انجمن زرتشتیان کوچه بیوک یزد؛

13. انجمن زرتشتیان نرسی آباد یزد؛

14. انجمن زرتشتیان رحمت آباد یزد؛

15. انجمن زرتشتیان تفت و حومه یزد، تأسیس در سال 1944 م؛

16. انجمن زرتشتیان مریم آباد یزد؛

17. انجمن زرتشتیان کسنویه یزد؛

18. انجمن زرتشتیان شریف آباد اردکان یزد، تأسیس در سال 1946 م؛

19. انجمن زرتشتیان قاسم آباد یزد؛

20. انجمن زرتشتیان اهرستان یزد؛

انجمن زرتشتیان تهران

این انجمن در سال 1897 میلادی تأسیس شد و قانون اساسی مشتمل بر 45 ماده را تصویب کرد.
انجمن از زمان آغاز به کار کاملاً فعال بوده است. امور انجمن توسط یک کمیته هفت نفره، که توسط مجمع عمومی برای مدت چهار سال انتخاب می شوند، انجام می شود.
این کمیته در کنار فعالیت های معمول خود به امور مدارس زرتشتی، دره مهر، گورستان و سایر مؤسسات زرتشتی نیز رسیدگی می کند.
انجمن زرتشتیان تهران که برترین و پیشروترین انجمن در میان انجمن های زرتشتیان ایران است در خیابان جمهوری، خیابان میرزا کوچک خان و خیابان زرتشتیان واقع شده است.

مراکز وابسته به انجمن زرتشتیان تهران

از مهم ترین مراکز وابسته به انجمن زرتشتیان تهران می توان به تشکل زنان زرتشتی، سازمان جوانان فروهر زرتشتی، مؤسسه دانشجویان زرتشتی تهران، باشگاه پارسایی تهران، مجتمع فرهنگی مذهبی مارکار، آدران تهران، آتشکده ورهرام ایزد، کتابخانه یگانگی، درمانگاه یگانگی، آدران بزرگ تهران، انجمن موبدان و گورستان زرتشتیان اشاره کرد.

سازمان زنان زرتشتی

این سازمان توسط خانم «لعل جمشیدیان» در سال 1941 م. تاسیس شد.

سازمان جوانان زرتشتی فروهر

این سازمان در سال 1950 میلادی به منظور آموزش و راهنمایی جوانان زرتشتی تأسیس شد و نقش بسزایی در امور اجتماعی، فرهنگی، مذهبی و ورزشی این جوانان داشته است.

مهمترین مسئولیت های سازمان عبارتند از:

• برگزاری کلاس های مذهبی برای کودکان زرتشتی؛

• برگزاری کلاسهای سطوح عالی دین و فلسفه در ایران باستان؛

• برگزاری سخنرانی توسط شخصیت های برجسته؛

• برگزاری تورهای گروهی، کلاس های ادبی و کلاس های هنری و گردهمایی های عمومی؛

• برگزاری جشنواره هایی مانند سالروز تولد آشوزرتشت در ششم فروردین ماه، سالروز مرگ زرتشت در پنجم دی ماه، جشن سده، جشن مهرگان و....؛

• سازماندهی رویدادهای ورزشی، هنرهای نمایشی و فعالیت های کتابخانه ای.

مهمترین دستاورد این سازمان در حوزه فرهنگ دینی جامعه، تأسیس سازمان انتشارات فروهر بوده است. هزینه های سازمان از طریق کمک های دریافتی از اعضای خیّر جامعه تامین می شود.

مؤسسه دانشجویان زرتشتی تهران

فعالیت های این مؤسسه توسط شوراهای متعدد زیر انجام می شود که در ادامه به فعالیت های آنها پرداخته می شود:

• شورای مذهبی:

برگزاری همایش های سراسری ایران در مورد اوستا خوانی و بررسی مانترا اوستایی، انتشار تقویم سالانه جشنواره ها و رویدادها، برگزاری جشن های ماهانه زرتشتیان به ویژه اسفندگان و گرامیداشت آن به عنوان روز مادر.

• شورای آموزشی:

برگزاری امتحانات مقدماتی ورود به دانشگاه برای دانش آموزان زرتشتی، المپیادهای دینی سراسر ایران و سخنرانی در موضوعات عمومی مورد علاقه.

• شورای کتاب:

این شورا علاوه بر رسیدگی به امور کتابخانه کیخسرو که مجموعه ای متشکل از 13000 جلد کتاب دارد، اقدام به برگزاری مراسم کتاب ماه می کند که در آن کتاب منتخب به جامعه معرفی می شود.

• شورای ورزش:

برنامه ریزی و برگزاری رویداد کوهنوردی، مسابقات ورزشی جمعی و رویداد سالانه ورزش زرتشتیان سراسر ایران به منظور تجلیل از شهدای زرتشتی که جان خود را فدای کشور کردند.

• شورای هنری:

این شورا متولی برگزاری کلاس های هنرهای نمایشی، موسیقی و ادبیات است. این شورا یک گروه کر تشکیل داده است که با وجود مشکلات مالی برنامه های منظمی را برگزار می کند.

• شورای روابط عمومی:

این شورا وظیفه ایجاد روابط دوجانبه بین مؤسسه و سایر سازمانها، طرح ریزی فعالیتهای مؤسسه و اطلاع رسانی برنامه های ماهانه موسسه به خانواده های زرتشتی را بر عهده دارد.

مجله چیستا منتشر شده در سال 1365 خورشیدی به تاسیس دو خوابگاه دانشجویی اهدایی «خدا رحم داوری» و «خسرو خسروی» اشاره می کند. خوابگاه اول در چهارراه ولیعصر و خوابگاه دوم که از آن به نام ایزد خانه یاد می شود در کنار آتشکده شاه ورهرام قرار دارد.

انجمن زرتشتیان یزد

این انجمن با کمک کیخسرو شاهرخ دومین نماینده جامعه زرتشتیان به نام «انجمن ناصری زرتشتیان یزد» در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه در سال 1892 میلادی با هدف اداره امور داخلی زرتشتیان تأسیس شد.
این انجمن که بعداً نام آن به «انجمن زرتشتیان یزد» تغییر یافت، در حال حاضر غیر فعال است.

انجمن زرتشتیان تفت و نواحی آن

شهرستان تفت از 14 محله مختلف تشکیل شده است که چهار محله آن یعنی راه آباد، سرده، باغ خندان و باغ گلستان جمعیت قابل توجهی زرتشتی دارند.
تعدادی از زرتشتیان نیز در نواحی تفت مانند زین آباد، خلیل آباد و حسینی زندگی می کنند.
انجمن زرتشتیان تفت در 13 آوریل 1944 میلادی تأسیس شد و دارای 17 عضو هیئت امنایی است که هر چهار سال یکبار انتخاب می شوند.

انجمن زرتشتیان شریف آباد و نواحی آن

این انجمن پس از انتخاب اولین هیأت امنای خود متشکل از 15 عضو، در 29 سپتامبر 1946 میلادی به ثبت رسید و از مهمترین مسئولیت های انجمن می توان به مدیریت دبستان جمشیدی، دره مهر شاه وهرام ایزد، پیرمهر ایزد اشاره کرد.
ارزنده ترین اقدام این انجمن ثبت زیارتگاه های پیرسبز و پیرهریشت و مدیریت مؤثر امور آنها بوده است.
مراکز وابسته به انجمن زرتشتیان تفت عبارتند از: سازمان زنان زرتشتی، سازمان دختران زرتشتی، انجمن زرتشتیان کوچه بیوک، انجمن زرتشتیان نرسی آباد، انجمن زرتشتیان الله آباد، انجمن زرتشتیان مریم آباد، انجمن زرتشتیان رحمت آباد، سازمان جوانان زرتشتی و سازمان جوانان زرتشتی نصرت آباد.

انجمن زرتشتیان کرمان

این انجمن توسط مانکجی لیمجا هاتاریا در سال 1892 میلادی بر اساس الگوی پانچایات پارسی بمبئی تشکیل شد. اولین جلسه رسمی انجمن در روز «دی به آذر» خرداد ماه همان سال برگزار شد.
این انجمن اما تا زمان بازگشت کیخسرو شاهرخ از بمبئی که آن را بازسازی کرد و دبیرکلی آن را بر عهده گرفت، تقریباً غیرفعال ماند.
برخی از فعالیت های این انجمن به شرح زیر است:
مدیریت امور مدارس پسرانه و دخترانه زرتشتیان، اداره امور دو دره مهر دولتخانه و محله شهر و همچنین زیارتگاه پیر ورهرام و مهر ایزد با نگاهی به مشکلات معلمان و سایر کارکنان دو مدرسه، مدیریت هزینه های مربوط به آنها و سایر مراکز وابسته و کمک به زرتشتیان نیازمند، برگزاری مراسم مذهبی در مناسبت هایی مانند نوروز، جشن سده، گهنبار و غیره.

زرتشتیان بم

علیرغم اینکه جمعیت زرتشتیان بم در سال 1900 میلادی به 25 نفر رسیده بود، زرتشتیان بم در سال 1892 میلادی انجمنی تأسیس کردند که وظایف ارزشمندی را بر عهده گرفت.
در ابتدا بازار کوچکی به نام «قیصریه زرتشتیان» در قسمت جنوبی شهر ایجاد شد که به تدریج زرتشتیان کرمان، جوپار و قناقستان را برای مهاجرت به این شهر جذب کرد.

زرتشتیان اصفهان

یکی دیگر از مراکز مهم زرتشتیان ایران، اصفهان است. در طول تاریخ ایران پس از اسلام، جامعه زرتشتیان اصفهان با فراز و نشیب های بزرگی روبرو بوده است.
پس از انتخاب شهر بعنوان پایتخت، شاه عباس صفوی، کوشید تا چهره ای جهان وطنی از اصفهان در میان بیگانگانی که روابط دیپلماتیک و تجاری با ایران را آغاز کرده بودند، ایجاد کند.
به همین منظور با مسیحیان و زرتشتیان ارمنی مانند یهودیان محلی اصفهان رفتار کرد و حتی پیروان این ادیان را از کشورهای دیگر برای راه اندازی تجارت در ایران دعوت کرد.
اما اعتقاد بر این است که زرتشتیان این شهر در زمان شاه سلطان حسین با سختی‌های فراوانی روبرو بوده‌اند. بسیاری از زرتشتیان اصفهان در حمله محمود افغان به ایران و اصفهان کشته شدند و بر اساس برخی گزارش ها تعداد آنها از 12000 به 1200 تن کاهش یافته است.
بر اساس گزارشی دیگر، ارتش محمود افغان از هر ده ایرانی 9 نفر را قتل عام کرده است.

محله زرتشتیان (گبر محله) اصفهان

گبر محله اصفهان محلی واقع در نزدیکی جلفا است که در زمان شاه عباس اول صفوی برای اسکان زرتشتیان اختصاص یافته است و کتاب اصفهان از دیدگاه مسافران خارجی این محل را با این عبارات توصیف می کند:
گبر محله یا «گبرآباد» یکی از محله های قدیمی اصفهان است که باید اکنون بخشی از شهر جلفا باشد و در غرب عباس آباد واقع شده است. از دو طرف می توان وارد آن شد. درختان افرا در میانه آن روییده اند و در تمام خانه های زرتشتیان آتش مقدس همیشه روشن است. زرتشتیان یکتا پرست هستند. بیشتر آنها بی سواد هستند و از راه کشاورزی امرار معاش می کنند. نوزادان خود را با آب جوشیده مخلوط به گلاب غسل می دهند. زرتشتیان اهمیت خاصی به از بین بردن حیوانات موذی می دهند.